ترقی پسند غزل میں فلسفۂ اخلاق
Abstract
“Ghazal is a cultural genre of persian and Urdu poetry. The poets of progressive movement promoted marxism which aimed to wipe out discrimination, class difference and prejudice from society. It is notable that ethics and social moral values are dominationg theme in their poetry because of their great stress on equality of a man in society and rights of a deprived and common man. In this way they proved to be a mouth piece of downtrodden and promoted realism in Urdu poetry by giving their revolutionary ideas”.
References
۱۔ عابد علی عابد، سید، تنقیدی مضامین، لاہور: مکتبہ میری لائبریری،۱۹۶۶ء، طبع اول، ص ۲۱۰
۲۔ انور سدید، ڈاکٹر، اُردو ادب کی تحریکیں، کراچی: انجمن ترقی اُردو پاکستان، ۲۰۱۳ء ، طبع ہشتم، ص ۴۴۰۔۴۴۱
۳۔ انجم اعظمی، ادب اور حقیقت، کراچی: کراچی اشاعت گھر، ۱۹۷۹ء، ص ۲۹
۴۔ خالد علوی، غزل کے جدید رجحانات، دہلی: ایجوکیشنل پبلشنگ ہاؤس، ۱۹۹۶ء، ص ۷۶
۵۔ آلِ احمد سرور، تنقید کیا ہے؟ کراچی: اُردو اکیڈمی سندھ، س ن، ص ۱۶۵
۶۔ خالد علوی، غزل کے جدید رجحانات، ص ۱۰۴
۷۔ ایضاً، ص ۱۰۴ ۸۔ ایضاً، ص ۹۰
۹۔ شاذ تمکنت، ڈاکٹر، مخدوم محی الدین حیات اور کارنامے، حیدر آباد: مکتبہ شعر و حکمت، ۱۹۸۶ء، ص ۲۰۵۔۲۰۶
۱۰۔ ایضاً، ص ۲۰۶
۱۱۔ جوش ملیح آبادی، غزلیاتِ جوش، مرتب: وسیم عباس گل، فیصل آباد: مثال پبلشرز، ۲۰۱۶ء، ص ۳۹
۱۲۔ ایضاً، ص ۴۲ ۱۳۔ ایضاً، ص ۴۳ ۱۴۔ ایضاً، ص ۴۵
۱۵۔ عبادت بریلوی، ڈاکٹر، تنقیدی تجزیے،۱۹۵۹ء، ص ۲۶۶
۱۶۔ غزلیاتِ جوش، ص ۶۷
۱۷۔ ایضاً، ص ۶۱ ۱۸۔ ایضاً، ص ۶۸ ۱۹۔ ایضاً، ص ۷۰
۲۰۔ فراق گورکھپوری، کلیاتِ فراق گورکھ پوری، مرتب: عباس تابش، لاہور: الحمد پبلی کیشنز،۲۰۱۴ء، ص ۲۱۔ ایضاً، ص ۳۱
۲۲۔ ایضاً، ص ۳۵ ۲۳۔ ایضاً، ص ۴۰ ۲۴۔ ایضاً، ص ۳۴۰
۲۵۔ ایضاً، ص ۳۴۱ ۲۶۔ ایضاً، ص ۴۴
۲۷۔ پرویز شہریار، فراق گورکھپوری کی غزل گوئی، مشمولہ: فراق گورکھپوری شاعر، نقاد، دانشور، مرتب: گوپی چند نارنگ، لاہور: سنگِ میل پبلی کیشنز،۲۰۰۸ء، ص ۷۶
۲۸۔ داؤد اشرف، مخدوم ایک مطالعہ، آندھرا پردیش، انجمن تحفظ اُردو، ۱۹۶۷ء، ص ۵۶
۲۹۔ مخدوم محی الدین، بساطِ رقص، حیدرآباد: اردو اکیڈمی آندھرا پردیش،۱۹۸۶ء، ص ۱۵۱
۳۰۔ ایضاً، ص ۱۳۳ ۳۱۔ ایضاً، ص ۱۳۱ ۳۲۔ ایضاً، ص ۱۴۴
۳۳۔ مخدوم محی الدین، پیمانہ غزل، جلد اول، تالیف محمد شمس الحق
۳۴۔ ایضاً، ص ۴۰۶
۳۵۔ فیض احمد فیض، نسخہ ہائے وفا، لاہور، مکتبہ کارواں، س ن، ص ۵۱۱
۳۶۔ ظفر اقبال، ڈاکٹر، ترقی پسندی اور فیض، اُردو شاعری کا صدر دروازہ، فیض احمد فیض، فیصل آباد: ادارہ تالیف و ترجمہ جی سییونیورسٹی فیصل آباد۔ ۲۰۱۲ء، ص ۵۰
۳۷۔ نسخہ ہائے وفا، ص ۸۵
۳۸۔ ایضاً، ص ۱۰۶ ۳۹۔ ایضاً، ص ۳۰۶ ۴۰۔ ایضاً، ص ۲۲۵ ۴۱۔ ایضاً، ص ۲۲۲
۴۲۔ ایضاً، ص ۶۱۸ ۴۳۔ ایضاً، ص ۲۲۱ ۴۴۔ ایضاً، ص ۲۲۵
۴۵۔ قمر رئیس، پروفیسر، فیض کی غزل، اردو غزل، مرتبہ: ڈاکٹر کامل قریشی، لاہور: پراگریسو بکس، ۱۹۸۹ء، ص ۲۷۴
۴۶۔ نسخہ ہائے وفا، ص ۴۸۷
۴۷۔ کیفی اعظمی، سرمایہ، نئی دہلی: معیار پبلی کیشنز،۱۹۹۴ء، ص ۲۸۶
۴۸۔ شکیلہ رافت علی، ڈاکٹر، کیفی اعظمی فکروفن، دہلی: معیار پبلی کیشنز،۲۰۰۵ء، ص ۱۹۶
۴۹۔ سرمایہ، ص ۲۷۶
۵۰۔ ایضاً، ص ۲۵۹ ۵۱۔ ایضاً، ص ۳۰۲
۵۲۔ کیفی اعظمی، فکروفن، ص ۱۹۶
۵۳۔ سرمایہ، ص ۲۳۶
۵۴۔ ظہیر کاشمیری، عشق و انقلاب، لاہور: الحمد پبلی کیشنز،۱۹۹۴ء، ص ۵۹
۵۵۔ ایضاً، ص ۷۳ ۵۶۔ ایضاً، ص ۱۰۶ ۵۷۔ ایضاً، ص ۷۶
۵۸۔ ایضاً، ص ۷۹ ۵۹۔ ایضاً، ص ۹۴
۶۰۔ ایضاً، اندرونی فلیپ
۶۱۔ ساحر لدھیانوی، کلیاتِ ساحر، لاہور: خزینۂ علم و ادب، ۲۰۰۱ء، ص ۲۶
۶۲۔ ایضاً، ص ۴۷ ۶۳۔ ایضاً، ص ۵۲ ۶۴۔ ایضاً، ص ۵۵ ۶۵۔ ایضاً، ص ۵۵
۶۶۔ ایضاً، ص ۵۵ ۶۷۔ ایضاً، ص ۱۸۱ ۶۸۔ ایضاً، ص ۳۳۷ ۶۹۔ ایضاً، ص ۳۳۷
۲۔ انور سدید، ڈاکٹر، اُردو ادب کی تحریکیں، کراچی: انجمن ترقی اُردو پاکستان، ۲۰۱۳ء ، طبع ہشتم، ص ۴۴۰۔۴۴۱
۳۔ انجم اعظمی، ادب اور حقیقت، کراچی: کراچی اشاعت گھر، ۱۹۷۹ء، ص ۲۹
۴۔ خالد علوی، غزل کے جدید رجحانات، دہلی: ایجوکیشنل پبلشنگ ہاؤس، ۱۹۹۶ء، ص ۷۶
۵۔ آلِ احمد سرور، تنقید کیا ہے؟ کراچی: اُردو اکیڈمی سندھ، س ن، ص ۱۶۵
۶۔ خالد علوی، غزل کے جدید رجحانات، ص ۱۰۴
۷۔ ایضاً، ص ۱۰۴ ۸۔ ایضاً، ص ۹۰
۹۔ شاذ تمکنت، ڈاکٹر، مخدوم محی الدین حیات اور کارنامے، حیدر آباد: مکتبہ شعر و حکمت، ۱۹۸۶ء، ص ۲۰۵۔۲۰۶
۱۰۔ ایضاً، ص ۲۰۶
۱۱۔ جوش ملیح آبادی، غزلیاتِ جوش، مرتب: وسیم عباس گل، فیصل آباد: مثال پبلشرز، ۲۰۱۶ء، ص ۳۹
۱۲۔ ایضاً، ص ۴۲ ۱۳۔ ایضاً، ص ۴۳ ۱۴۔ ایضاً، ص ۴۵
۱۵۔ عبادت بریلوی، ڈاکٹر، تنقیدی تجزیے،۱۹۵۹ء، ص ۲۶۶
۱۶۔ غزلیاتِ جوش، ص ۶۷
۱۷۔ ایضاً، ص ۶۱ ۱۸۔ ایضاً، ص ۶۸ ۱۹۔ ایضاً، ص ۷۰
۲۰۔ فراق گورکھپوری، کلیاتِ فراق گورکھ پوری، مرتب: عباس تابش، لاہور: الحمد پبلی کیشنز،۲۰۱۴ء، ص ۲۱۔ ایضاً، ص ۳۱
۲۲۔ ایضاً، ص ۳۵ ۲۳۔ ایضاً، ص ۴۰ ۲۴۔ ایضاً، ص ۳۴۰
۲۵۔ ایضاً، ص ۳۴۱ ۲۶۔ ایضاً، ص ۴۴
۲۷۔ پرویز شہریار، فراق گورکھپوری کی غزل گوئی، مشمولہ: فراق گورکھپوری شاعر، نقاد، دانشور، مرتب: گوپی چند نارنگ، لاہور: سنگِ میل پبلی کیشنز،۲۰۰۸ء، ص ۷۶
۲۸۔ داؤد اشرف، مخدوم ایک مطالعہ، آندھرا پردیش، انجمن تحفظ اُردو، ۱۹۶۷ء، ص ۵۶
۲۹۔ مخدوم محی الدین، بساطِ رقص، حیدرآباد: اردو اکیڈمی آندھرا پردیش،۱۹۸۶ء، ص ۱۵۱
۳۰۔ ایضاً، ص ۱۳۳ ۳۱۔ ایضاً، ص ۱۳۱ ۳۲۔ ایضاً، ص ۱۴۴
۳۳۔ مخدوم محی الدین، پیمانہ غزل، جلد اول، تالیف محمد شمس الحق
۳۴۔ ایضاً، ص ۴۰۶
۳۵۔ فیض احمد فیض، نسخہ ہائے وفا، لاہور، مکتبہ کارواں، س ن، ص ۵۱۱
۳۶۔ ظفر اقبال، ڈاکٹر، ترقی پسندی اور فیض، اُردو شاعری کا صدر دروازہ، فیض احمد فیض، فیصل آباد: ادارہ تالیف و ترجمہ جی سییونیورسٹی فیصل آباد۔ ۲۰۱۲ء، ص ۵۰
۳۷۔ نسخہ ہائے وفا، ص ۸۵
۳۸۔ ایضاً، ص ۱۰۶ ۳۹۔ ایضاً، ص ۳۰۶ ۴۰۔ ایضاً، ص ۲۲۵ ۴۱۔ ایضاً، ص ۲۲۲
۴۲۔ ایضاً، ص ۶۱۸ ۴۳۔ ایضاً، ص ۲۲۱ ۴۴۔ ایضاً، ص ۲۲۵
۴۵۔ قمر رئیس، پروفیسر، فیض کی غزل، اردو غزل، مرتبہ: ڈاکٹر کامل قریشی، لاہور: پراگریسو بکس، ۱۹۸۹ء، ص ۲۷۴
۴۶۔ نسخہ ہائے وفا، ص ۴۸۷
۴۷۔ کیفی اعظمی، سرمایہ، نئی دہلی: معیار پبلی کیشنز،۱۹۹۴ء، ص ۲۸۶
۴۸۔ شکیلہ رافت علی، ڈاکٹر، کیفی اعظمی فکروفن، دہلی: معیار پبلی کیشنز،۲۰۰۵ء، ص ۱۹۶
۴۹۔ سرمایہ، ص ۲۷۶
۵۰۔ ایضاً، ص ۲۵۹ ۵۱۔ ایضاً، ص ۳۰۲
۵۲۔ کیفی اعظمی، فکروفن، ص ۱۹۶
۵۳۔ سرمایہ، ص ۲۳۶
۵۴۔ ظہیر کاشمیری، عشق و انقلاب، لاہور: الحمد پبلی کیشنز،۱۹۹۴ء، ص ۵۹
۵۵۔ ایضاً، ص ۷۳ ۵۶۔ ایضاً، ص ۱۰۶ ۵۷۔ ایضاً، ص ۷۶
۵۸۔ ایضاً، ص ۷۹ ۵۹۔ ایضاً، ص ۹۴
۶۰۔ ایضاً، اندرونی فلیپ
۶۱۔ ساحر لدھیانوی، کلیاتِ ساحر، لاہور: خزینۂ علم و ادب، ۲۰۰۱ء، ص ۲۶
۶۲۔ ایضاً، ص ۴۷ ۶۳۔ ایضاً، ص ۵۲ ۶۴۔ ایضاً، ص ۵۵ ۶۵۔ ایضاً، ص ۵۵
۶۶۔ ایضاً، ص ۵۵ ۶۷۔ ایضاً، ص ۱۸۱ ۶۸۔ ایضاً، ص ۳۳۷ ۶۹۔ ایضاً، ص ۳۳۷
Published
2020-01-02
Section
Articles
All Copy Rights ® Reserved to Shah Abdul Latif University, Khairpur
